2024-01-31

Zielony Atom

Atomowe ciekawostki każdego dnia

Promieniowanie Czerenkowa: gdy pędzisz szybciej niż światło

Istnieje możliwość, by poruszać się szybciej niż światło! Nie ma w tym żadnej fantastyki ani herezji. Prędkością absolutną, której przekroczyć nie można, jest prędkość światła w próżni, która wynosi 300 000 km/s. W innych ośrodkach światło porusza się wolniej i jest możliwe, by coś poruszało się szybciej od światła. W wodzie prędkość światła wynosi 225 000 km/s.

Efekt Czerenkowa jest odpowiednikiem huku naddźwiękowego (sonic boom), kiedy samolot porusza się szybciej od dźwięku. Polega na tym, że elektrony poruszają się szybciej od prędkości światła. Zamiast huku dźwiękowego, efektem jest promieniowanie elektromagnetyczne, które objawia się pod postacią niebieskiego świtała. Ten efekt występuje w reaktorach jądrowych i wodnych przechowalnikach paliwa jądrowego. Elektrony wydobywające się z paliwa tworzą magicznie wyglądającą niebieską łunę otaczającą cały reaktor.

Promieniowanie Czerenkowa znalazło kilka praktycznych zastosowań. W astronomii oraz fizyce doświadczalnej służy do wykrywania wysokoenergetycznych cząstek. To zjawisko jako jedyne umożliwia obserwację kosmicznych źródeł promieniowania gamma z powierzchni Ziemi. Za odkrycie tego efektu Paweł Czerenkow otrzymał Nagrodę Nobla w 1958 roku.

Na filmie widać promieniowanie Czerenkowa w polskim reaktorze Maria.